Toucheren tijdens de baring, kan het ook anders?

Is toucheren echt nodig?

Als eerst: Je mag het altijd weigeren!!! Zelfs zonder opgaaf van reden. Het is jouw lichaam en jouw bevalling. Jij bent de baas over jouw lichaam. Pas als jij het zelf nodig hebt, is het vroeg genoeg om te toucheren. Dat je zorgverlener het belangrijk vindt zegt niets over of jij het wilt of niet, en het is aan haar of hem om daar dan mee te dealen. Als jij niet wilt hóeft het niet! Nooit!

Gelukkig zijn er ook nog een heleboel andere aanwijzingen die de zorgverlener kunnen helpen, die veel minder ingrijpend zijn voor de barende vrouw en haar bevalling.

Mocht je wel getoucheerd willen worden, dan kun je ook aan je zorgverlener vragen om niet uit te spreken wat de gemeten ontsluiting is als je denkt dat dat jouw gevoel ook negatief zou kunnen beïnvloeden. Je zorgverlener kan je ook slechts een indicatie of aanmoediging geven, zoals ‘je bent goed bezig’ of ‘volg je lichaam’. Je kunt dit vooraf bespreken en in je bevalplan zetten.

Jezelf toucheren

Je mag natuurlijk altijd jezelf toucheren en bij jezelf van binnen voelen wat je voelt. Jouw lichaam, jouw bevalling. Hoe? Je doet dit gewoon simpel door met je eigen vingers naar binnen te gaan. Naarmate de bevalling vordert kun je dan van binnen het hoofdje van je baby op een gegeven moment voelen en het vervolgens ook steeds dichter naar de uitgang voelen zakken. Het hoofdje voelt hard als de vliezen al zijn gebroken en anders voel je een soort bobbelige waterballon, van de vliezen gevuld met vruchtwater.

– Zelf vond ik het heel tof om zo mijn eigen baring(en) te volgen, het gaf me moed toen ik het hoofdje kon voelen en een poosje later steeds dichterbij de ingang kon voelen komen. Maar het hielp me ook bij één van mijn baringen toen ik het hoofdje juist nog niet voelde, terwijl ik al best even weeën had. Hierdoor kreeg ik de drang om mee te willen gaan in de bewegingen van mijn lichaam en zo de zwaartekracht mee te laten helpen. Een soort oppepper om actiever mee te gaan doen. Vlak daarna voelde ik mijn baby zo door het geboortekanaal zakken en werd hij geboren! –

Andere signalen

Er zijn ook een heleboel andere signalen en aanwijzingen waaraan je kunt zien hoe het gaat met de baring, de vrouw en haar baby. Toucheren is niet altijd zomaar noodzakelijk. In veel gevallen verstoort het meer dan dat het toevoegt.

Door middel van observatie en verbinding met de barende vrouw kan de zorgverlener óók volgen hoe het gaat, waarbij dus niet direct aanraking of inmenging nodig is. Zonder met handen bij jou naar binnen te hoeven gaan! Het is daarbij wel fijn als je zorgverlener dichtbij jou staat, jou ‘kent’ en ook echt bij jou blijft, fysiek en met aandacht (continuïteit van zorg). Op die manier zijn zelfs hele subtiele signalen te herkennen en vertellen deze aanwijzingen nog veel meer over de bevalling.

Nog een groot voordeel is dat naast je zorgverlener, jij en je partner zelf ook kunnen letten op deze aanwijzingen. Het helpt jullie ook om zo zelf in te schatten waar je bent in de bevalling. Jij kent jezelf door en door en voelt precies wat er gaande is in jouw lichaam. En ook jouw partner kent je waarschijnlijk heel goed en kan daardoor goed opmerken of jij je veilig voelt. 

De baring volgen zonder toucheren

Denk hierbij aan al je zintuigen: Hoe de barende vrouw eruit ziet, beweegt, praat, ruikt en klinkt geven allemaal tekenen van hoe het met haar en haar bevalling gaat.

Een baring kun je grofweg opdelen in een aantal verschillende fases. Het gedeelte waarin je lichaam zich klaarmaakt voor de baring (latente fase), het gedeelte waarin je lichaam opent (actieve fase), de transitiefase (overgangsfase), de uitdrijving (persfase) waar je baby wordt geboren en het nageboorte tijdperk (waarin de placenta wordt geboren).

Eerste fase (latente fase)

In het eerste gedeelte, waarin je lichaam zich klaarmaakt en begint te openen, voel je beginnende weeën, golven of vlagen van sensaties in je lichaam. Meestal begint het rustig en bouwt dit op in kracht, tempo en snelheid. De weeën of sensaties kunnen ook meteen heel regelmatig, dicht op elkaar en krachtig zijn.

Als eerst ‘verweekt’ de baarmoedermond, deze wordt heel zacht en soepel, en vervolgens begint het openen.

0-4 cm

Aan het begin van de ontsluiting, zo tussen de 0 cm en 4 cm zul je tussen de weeën door converseren, grapjes maken en kletsen met de mensen die bij je zijn. Veel vrouwen zullen nu nog makkelijk door de weeën heen kunnen bewegen. De vlagen van sensaties of weeën kunnen voelen als stevige menstruatiekrampen in je onderbuik of onderrug. Je bent je nog bewust van de omgeving, het licht, de geluiden en mensen om je heen. Tijdens een wee zul je je misschien even concentreren om goed te kunnen ontspannen of meebewegen. De weeën komen vaak nog wat ruimer uit elkaar. Een warme douche kan helpen om te ontspannen en de scherpe randjes er vanaf te halen. 

Dit is de beginfase van de bevalling. Doe dingen waar je je fijn bij voelt. Hoe meer je ontspant, hoe meer oxytocine je aanmaakt. Maak je bevalplek comfortabel, zet kaarsjes neer, dim de lichten, luister muziek, leg wat fijne spulletjes neer, neem een warme douche, probeer nog wat uit te rusten of te slapen, knuffel met je lief, kijk een filmpje en klets wat met de mensen die bij je zijn. 

4 cm

Bij zo’n 4 cm ontsluiting is er een soort overgang. Rond dit punt in de bevalling veranderen de hormonen waardoor je misselijkheid kunt ervaren. Vanaf hier kom je in het middenstuk van de bevalling.

Middenstuk (actieve fase)

Dit wordt ook wel de ontsluitingsfase genoemd. De weeën worden krachtiger en regelmatiger. Je baarmoedermond zal helemaal gaan openen door de druk van je kindje die door de samentrekkende baarmoeder steeds verder omlaag zal worden geduwd. Je kunt de weeën voelen in je buik, rug en zelfs in je benen.

Vanaf 4 cm

Vanaf zo’n 4 cm ontsluiting zul je je steeds meer gaan concentreren. Je kunt je richten op je ademhaling, bijvoorbeeld door ritmisch mee te ademen met wat je voelt, ademhalingsoefeningen te doen of je gewoon te concentreren op het in- en uitademen. Je partner kan je helpen door zelf rustig in lange diepe teugen in- en uit te ademen terwijl hij/zij dichtbij jou is, in een ritme waarin jij mee kunt doen. Lichamen zijn co-regulerend, dat betekent dat jouw lichaam vanzelf mee zal gaan doen met dat van je lief/geboortepartner.

De weeën komen dichter op elkaar en zijn intenser. Je zult meer willen uitrusten tussen de weeën. Je kruipt steeds meer in je bubbel, wat er om je heen gebeurt krijgt steeds minder aandacht of betekenis. Luister naar je lichaam en beweeg mee zoals dat fijn voelt.

Wanneer je concentratie stijgt, zullen je bewegingen ook geconcentreerder en vaak ritmischer worden. Ook de geluiden die je maakt veranderen mee. Je maakt misschien nog eens een opmerking, maar doorgaans ben je steeds wat minder bezig met wat er om je heen gaande is. Of je stoort je eraan en vraagt of de mensen om je heen weg kunnen gaan of rustig(er) kunnen zijn. Hoe verder de baring vordert, hoe dieper en meer oer je geluiden zullen worden.

Ritme is fijn. Het stelt je oerbrein, dat de baring leidt, op z’n gemak. Herhalende bewegingen, focus op je in- en uitademing of herhalende zinnen in je gedachten helpen je om je rustig en op je gemak te blijven voelen. In je hoofd vormen zich op een gegeven moment misschien mantra’s of zinnen die je telkens in jezelf herhaalt. Maak ze zo positief mogelijk, zodat ze je kunnen steunen en kracht geven. Je kunt ze goed gebruiken als focuspunt. Ook je partner kan je helpen door je ritmisch aaitjes te geven, op gevoelige plekken te duwen of, als je in bad zit, bijvoorbeeld ritmisch water over je rug te gieten.

6 cm

Zo rond de 6 cm ontsluiting verliezen veel vrouwen wat slijm, soms met wat bloed. En als de vliezen al gebroken zijn, kan er op dit punt een guts vruchtwater komen.

Vanaf 7 cm

Vanaf ca. 7 cm ontsluiting is er bij de meeste vrouwen die spontaan bevallen een steeds donker kleurende lijn waarneembaar in het verlengde van de bilspleet. De lijn wordt langer en donkerder naarmate de ontsluiting vordert. De lijn ontstaat doordat het hoofdje van de baby aan de binnenkant tegen het perineum (de weefsels tussen je vagina en anus) begint te duwen. Hoe lager het hoofdje van de baby zakt, hoe hoger en duidelijker de lijn. Op je hurken of op handen en knieën is dit goed zichtbaar voor de mensen die bij je zijn. Je kunt ook de heupen en onderrug zien veranderen van vorm.

Vanaf zo’n 7 á 8 cm zul je een soort aarde-achtige oergeur gaan uitstoten. Eerst heel subtiel, maar al snel steeds duidelijker waarneembaar. Dit zal te ruiken kunnen zijn voor degenen dichtbij je, zoals je lief.

Tussen de ca. 7 cm en 9 cm, tegen het einde van de ontsluitingsfase, zul je waarschijnlijk steeds meer (zachte) oergeluiden of repeterende geluiden laten horen. Je zit nu echt in je eigen cocon en bent volledig geconcentreerd. Dit is de meest intense fase van de ontsluiting/opening. Ritme en mantra’s helpen je nu nog meer om te focussen en je oerbrein gerust te stellen.

Degenen die de barende goed kennen, herkennen precies wanneer het gedrag mee verandert met de natuurlijke fases van de bevalling. Ook hele subtiele veranderingen en signalen die duiden op (te)veel stress, stagnatie of een blokkade. Dingen die kunnen helpen om de baring te bevorderen zijn bewegen en van houding veranderen, plassen, rust (gedimd licht, zachte geluiden, mensen uit de kamer) en eventuele angsten of gevoelens uitspreken. Het is belangrijk dat de mensen om de barende heen ontspannen en positief blijven (co-regulatie!). Moedig de barende aan, laat haar weten dat je bij haar bent en hoe goed ze het doet. Zorg ervoor dat iedereen, ook de barende, blijft ademen (rustig, kalm, ritmisch), eten, drinken en plassen. 

Overgangsfase (transitie)

8-9 cm

Rond de 8 á 9 cm ontsluiting zul je erg in jezelf keren, dit is vaak echt een intense overgang in de baring, doordat de hormonen van dans veranderen. De laatste fase begint nu. Veel vrouwen ervaren op dit punt ongemakken zoals irrationele angsten. Misschien denk je dat je het niet (meer) kunt en ermee wilt stoppen of dat je medicatie en hulp nodig hebt en het niet meer vol kunt houden. Ook kun je op dit punt, door al die hormoonverschuivingen, heel misselijk zijn en zelfs overgeven.

Bemerk je als geboortepartner, doula of zorgverlener dat de barende vrouw op dit punt is aanbeland, geef haar dan extra steun en aanmoediging. Laat haar weten dat je bij haar bent, dat ze niet alleen is en dat ze het ontzettend goed doet. Vertel haar dat haar baby eraan komt en hoeveel vertrouwen je hebt in haar en haar lichaam. De onzekerheid is een teken dat ze juist goed vordert in de bevalling en dat de uitdrijving eraan komt. Als je zelf, als barende, merkt dat je op dit punt bent aangeland, probeer dan ook jezelf aan te moedigen waar dat lukt!

De angsten en onzekerheden komen door de hormonendans die op dit punt helemaal verandert. Door het veranderen van de hormoonstromen, veranderen ook de weeën en zal je baby geboren gaan worden. De verschuivingen in hormonen zorgen er ook voor dat je ineens weer een bepaalde soort alertheid kunt ervaren. Dit is heel natuurlijk, zodat je je weer bewuster wordt en goed kunt zorgen voor en hechten aan je baby (en je baby aan jou, want ook je baby heeft een hormonenomslag op dit punt!).

Helemaal open (uitdrijving)

10 cm

Wanneer je lichaam helemaal open is, noemen we dit 10 cm ontsluiting. In werkelijkheid kan dat ook 9 of 12 cm zijn. Jouw lichaam stemt zich precies af op je baby. Het hoofdje van je baby duwt nu tegen je bekkenbodemspieren, endeldarm en stuitje aan. Dit zorgt voor het drukgevoel van de persweeën. Eerst voel je dit drukgevoel tijdens het hoogtepunt van een wee, daarna gaat dit over in onhoudbare persdrang.

Tussen de persweeën zit vaak weer meer tijd dan tussen de ontsluitingsweeën. Dit komt doordat de persweeën meer vragen van het lichaam van moeder en baby. Je hebt wat tijd tussendoor nodig om te herstellen en kracht op te bouwen. Wees niet ongerust als er ineens meer tijd tussen de weeën zit, ook niet als het hoofdje al (half) geboren is! Je mag afwachten tot de volgende wee zich aandient en je lichaam vanzelf je baby geboren laat worden!

Nu zul je waarschijnlijk weer wat stil(ler) worden. Je wilt liever niet meer praten, je geluiden veranderen en bent nu in een eigen wereld. Als je geluid maakt, is dat waarschijnlijk een diep geluid. De weeën veranderen en je zult merken dat je lichaam meebeweegt om je baby geboren te laten worden. Je lichaam weet wat het moet doen, volg het zoals goed voelt of je instinct je aangeeft.

Je kunt het Fergusson reflex (ook wel FER* of foetaal ejectie reflex genoemd) ervaren. Daarbij duwt je lichaam als vanzelf je baby naar buiten, zonder dat je iets doet of kunt doen. Het voelt als ‘overgeven van onderen’, je lichaam doet het helemaal vanzelf. Heel magisch om mee te maken. Bij thuisbaringen komt dit vaker voor dan bij ziekenhuisbaringen. 

Tussen de persweeën zul je misschien (oog)contact zoeken met de mensen om je heen. Ze zullen je aanmoedigen. Je bent er bijna! Je baby’s is er bijna!

* FER kan ook voorkomen bij veel stress, als er iets ernstigs aan de hand is en je lichaam wil de baby zo snel mogelijk geboren laten worden. Maar in dit geval gaan we uit van een ontspannen situatie waar je lichaam het helemaal kan overnemen juist omdat alles veilig is!

Nageboorte

Dan ineens is je baby daar. In de praktijk blijkt dat als niemand de baby aanpakt of aangeeft, de moeder heel vaak even pauze neemt om haar kindje te bekijken voordat ze het zelf oppakt. Dit is niet verkeerd of raar, maar heel natuurlijk. Je kunt het vooraf met je geboorteteam bespreken als dat je dit graag rustig en instinctief wilt laten verlopen.

Alles is er nu op gericht dat jij en je kindje in alle rust nu kennis kunnen maken met elkaar. Of nou ja, fysiek kennen jullie elkaar door en door, maar met de geboorte komen er allerlei andere (fysiologische) processen opgang. Zoals dat je baby de behoefte krijgt om bij jou te willen drinken. Je baby aanleggen helpt bij jou mede om je hormonen weer te laten dansen, want ook de placenta wil nog geboren worden.

Twee andere dingen die heel belangrijk zijn in deze fase, zijn: 1) Dat het bloed van de baby dat zich in de placenta bevindt tijdens de geboorte de kans krijgt om naar de baby te stromen. Dit bloed is heel rijk aan allerlei belangrijke stoffen, zuurstof, vitamines, stamcellen. Je baby heeft dit bloed nodig voor een gezonde, krachtige en sterke start. Liefst laat je de navelstreng intact tot tenminste 1 uur na de geboorte van de baby en totdat de placenta geboren is. En 2) Dat het lichaam de kans heeft om in eigen tempo, zonder druk, stress of haast, de placenta te baren.

Het intact laten van de navelstreng kan helpen om de placenta geboren te laten worden. Er bestaat bijvoorbeeld het idee dat het terugtrekkende bloed uit de placenta, wat (terug) naar de baby stroomt, meehelpt om los te komen van de baarmoederwand. Ook zullen er stoffen van de baby naar de placenta stromen of juist teruggetrokken worden uit de placenta, die allemaal meehelpen om de placenta geboren te laten worden en om de hormonen bij de moeder te reguleren.

Vlug afklemmen en afnavelen raakt (gelukkig) steeds achterhaalder, er komt steeds meer kennis (terug) over het belang van het laten uitkloppen van de navelstreng. Idealiter laat je de navelstreng intact tenminste totdat de placenta is geboren en tenminste 1 uur na de geboorte van de baby. Langer mag ook!

Actief of…

Jammergenoeg is er, doordat er al eeuwen een actief beleid wordt gevoerd bij de geboorte van de placenta, heel veel kennis over een natuurlijk nageboorteproces verloren gegaan. We weten niet goed meer hoe lang het (veilig) kan duren voordat een placenta natuurlijk geboren wordt. Net als bij de baring van een baby, is ook dit proces voor elke vrouw, elke baby en elke baring uniek. Het lijkt erop dat een groot deel van de placenta’s binnen 60-120 minuten geboren wordt, maar het is ook zeker NIET VREEMD of onnatuurlijk of gevaarlijk als het langer duurt! Het kan zelfs, zonder dat er ernstige dingen gebeuren, 24 uur of langer duren..!!

Helaas vinden veel zorgverleners het echt heel lastig om zo lang af te wachten. Het idee is dat de baarmoeder anders niet goed kan terugkrijgen en er daardoor meer kans is op complicaties zoals heviger bloedverlies. In de praktijk is het echter niet duidelijk of het langer wachten op de placenta zonder actief in te grijpen werkelijk zorgt voor meer bloedverlies. Er wordt zelfs eerder het tegenovergestelde gezien, dat het actief ingrijpen voor meer bloedverlies zorgt omdat de placenta nog gedeeltelijk vast blijft zitten en de baarmoeder geforceerd wordt. Ook speelt tijdgebrek een grote rol. De baring is pas voltooid wanneer de placenta óók geboren is, en tijd is schaars en kostbaar.

Afwachten

Het is (nog steeds) jouw lichaam en je kunt er ook voor kiezen om niet preventief te handelen, maar pas interventies toe te laten als er symptomen zijn die erop duiden dat er iets aan de hand is (curatief). Met andere woorden: Je mag afwachten, zeker als er verder niets aan de hand is. Je kunt (samen met de mensen om je heen) letten op het bloedverlies, lichaamstemperatuur, lichaamskleur en wat je zelf voelt.

– Bij mijn oudste dochter bleef de placenta ook langer dan gebruikelijk bij mij binnen. De placenta zat echt helemaal vast, er waren dus geen hevige bloedingen (geen placentawond) en geen infecties. Ik heb afgewacht totdat de placenta vanzelf losliet en geboren werd. Dat duurde even, maar het voelt voor mij alsof mijn lichaam het nodig had. Zowel fysiologisch (je lichaam gaat andere stoffen aanmaken) als energetisch (de impact van mijn eigen geboorte en afnaveling). Er is zo weinig dat we weten, ik denk dat het heel veel meer impact heeft dan we ons beseffen. –