Sinds bevallingen in onze westerse cultuur steeds meer gemedicaliseerd zijn en plaats zijn gaan vinden onder toezicht van medisch personeel, is het ook gebruikelijk(er) geworden om de navelstreng erg vlug na de geboorte van de baby door te knippen.
Maar wist je dat (even) wachten en de navelstreng laten uitkloppen vele gezondheidsvoordelen heeft?
Bloed
Bij de geboorte van de baby bevindt zich zo’n 30% tot wel 40% van het bloed van de baby in de placenta. De placenta is het orgaan dat er in de buik voor zorgt dat het bloed van de baby gezuiverd wordt (de placenta fungeert als nieren en lever) en vol met voedingsstoffen en zuurstof wordt terug gepompt in het lichaam. Tijdens de bevalling wordt er nog eens wat extra bloed van de baby naar de placenta gestuwd. Dit extra bloed van de baby zit boordevol voedingsstoffen, zuurstof, stamcellen, ijzer etc.
Dit bloed is niet alleen rijk aan zuurstof, maar bevat ook stamcellen, cellen die nog ‘alles’ kunnen worden en die zelfs in het eigen lichaam worden opgeslagen om later bij ziekte gebruikt te worden (cellen die zo waardevol zijn en waarvan de wetenschap ook nog lang niet alles begrijpt, maar je lichaam alles wel mee kan)! Ook bevat het extra bloed wel 30-35 milligram ijzer, dat is ongeveer de hoeveelheid ijzer die in 100 liter borstvoeding zit! Er zitten ook nog eens een grote hoeveelheid witte bloedcellen en anti-stoffen in die helpen om ontstekingen te bestrijden. En je kindje heeft meer bloedplaatjes die helpen bij de bloedstolling. Ook wordt het langer verbonden laten van de navelstreng in verband gebracht met een hoger vitamine K gehalte en het is dus de vraag of extra vitamine K wel nodig is bij het verbonden laten van de placenta?!
Verloren kennis
Hier in het westen zie je dat sinds de industriële revolutie en daardoor medicalisering van bevallingen, de navelstreng steeds sneller wordt afgeklemd en doorgeknipt. Dit heeft meerdere redenen die er eigenlijk allemaal op neer komen dat ze vooral praktisch zijn voor medisch zorgpersoneel. Een ‘losse’ baby kun je eenvoudiger optillen en meenemen voor (eenvoudig) onderzoek, om te meten en wegen, om te wassen (iets dat een tijdje heel gebruikelijk was, een baby werd dan pas aan de moeder gegeven nadat ze gewassen en aangekleed was!). Daarnaast markeert het de afronding van bepaalde delen van de bevalling waardoor er een vinkje kan worden gezet en delen kunnen worden afgesloten waardoor ze ook geen potentieel risico meer kunnen meebrengen of geen tijd meer kosten om er nog aandacht aan te hoeven besteden. Tijd die kostbaar is in ziekenhuizen en bij medische zorgverleners, al dan niet door protocollen. Ook speelt de uitdrijving van de placenta een aanzienlijke rol, de moeder is makkelijker actief te helpen bij de placenta uitdrijving zonder dat er nog een baby aan haar ‘vast zit’.
Men verloor (kennis over) de voordelen van het uitkloppen van de navelstreng uit het oog. Inmiddels zien we dat de gezondheidsvoordelen weer langzaamaan steeds meer her- én erkent worden. Ook in onderzoeken komt naar voren dat wachten met doorknippen op zowel korte als lange termijn (heel!) veel voordelen heeft.
Uitkloppen
Op dit moment wordt in de reguliere zorg onder ‘uitkloppen’ veelal verstaan dat je tenminste 3 minuten wacht na de geboorte van de baby. Er wordt vanuit gegaan dat de meeste voordelen zich manifesteren in die eerste 3 minuten van uitkloppen, omdat dat de tijd is die tot nu toe in de reguliere onderzoeken is meegenomen.
Er gaan ook stemmen op die zeggen ‘wait for the white’, oftewel wachten tot de navelstreng (helemaal) wit is geworden. En/of tot er geen pulsaties/hartslag direct meer wordt waargenomen in de navelstreng.
Bij dit laatste blijkt echter dat er zelfs na enkele uren (!) nog pulsaties voelbaar zijn in de navelstreng, met name wanneer de baby aan de borst drinkt. De meningen over wanneer de navelstreng werkelijk is uitgeklopt verschillen dus nogal.
Een mooi uitgangspunt is om in de eerste plaats te wachten tot de placenta, liefst op natuurlijke wijze(!), zelf geboren is. In bijna alle andere culturen op aarde wordt de navelstreng pas doorbroken nádat de placenta er is. Daarna kun je zolang wachten als prettig voelt. Een lotusgeboorte, waarbij je wacht tot de navelstreng vanzelf loslaat bij de navel van de baby, behoort zelfs tot de opties!
Mythes en fabels
Vooral onder zorgpersoneel heersen er soms hardnekkige fabels en feiten. Dit komt vooral voort uit onwetendheid. In de opleidingen werd en wordt er weinig tot geen aandacht besteedt aan deze materie, dus dokters of andere zorgverleners hebben niet altijd parate kennis of zijn onzeker omdat ze er simpelweg nog weinig vanaf weten.
Zo zijn er zorgverleners die menen dat er bloed van de baby naar de placenta terug kan stromen en de baby zo juist bloed verliest. In de buik stroomt er immers ook bloed van de baby naar de placenta. Maar in de praktijk blijkt de natuur natuurlijk niet gek. Onder andere het gelei van Wharton en andere systemen in de navelstreng (zoals kleppen, net zoals in je benen), zorgen ervoor dat er geen bloed onnodig van de baby wegvloeit. De baby zal niet zomaar dood kunnen bloed via de placenta. Echter kan een baby wél (veel) bloed verliezen uit een (snel) doorgeknipte navelstreng!
Er zijn ook zorgverleners die menen dat extra bloed en daarmee extra rode bloedcellen zorgen voor een te hoog bilirubine gehalte bij de pasgeboren baby. In de praktijk blijkt echter dat baby’s bij wie langer gewacht wordt met doorknippen van de navelstreng vooralsnog geen aantoonbare verhoogde kans hebben op geelzucht. Er zijn zelfs onderzoeken die laten zien dat er minder kans lijkt op (ernstige) geelzucht.
Sommige zorgverleners die menen dat het niet (tijdig) doorbreken van de navelstreng juist infecties kan veroorzaken omdat de placenta ‘dood’ is en in ontbinding komt. Na de geboorte blijft de placenta echter nog zo’n 5 uur ‘leven’. Dat wil zeggen dat het nog zo’n vijf uur lang reageert als een levend organisme wanneer er onderzoek gedaan wordt op het weefsel. De placenta is dus niet meteen ‘dood’. In het geval van lotusgeboorte, waarbij je de navelstreng helemaal niet zelf verbreekt, zijn er zelfs observaties waarbij de placenta na vijf dagen (!) nog soms pulseert (ook wanneer de navelstreng al ingedroogd is), bijvoorbeeld bij het drinken aan de borst. Daarnaast zijn er ook handelingen die je kunt doen om de placenta te conserveren in geval van lotusgeboorte.
Infectie
Het doorknippen van de navelstreng zorgt voor een open wond, ook als de navelstreng wordt afgeklemd. En via die open wond kunnen er bacteriën bij de baby binnen komen. Bij ons in het westen gebeurd dat niet veel, door strenge hygiëne maatregelen, maar het komt zelfs hier wel eens voor. Maar er zijn ook plekken waar wel wordt geknipt, maar minder goede/goed gesteriliseerde instrumenten worden gebruikt en waar het dus relatief vaker voorkomt, zo’n infectie door de open navelstrengwond. Zo’n 200.000 baby’s wereldwijd sterven er per jaar aan een tetanusinfectie die via de navelstreng naar binnen is gekomen!
Een lotusgeboorte of het doorbranden van de navelstreng laten beide geen open wond achter. Bij rampen of op gevaarlijke of onveilige plekken wordt daardoor aangeraden om de navelstreng door te branden omdat er vaak geen beschikking is over goede instrumenten en er zo aanzienlijk minder risico is op infecties.
Voor alle baby’s
Gelukkig zijn er inmiddels steeds meer zorgverleners die het belang van het uitkloppen van de navelstreng serieus nemen en er de tijd voor nemen. Toch is het een goed idee als je het van te voren bespreekt met degene die je begeleiden bij de bevalling en geboorte. Als je zorgverlener het erg spannend vindt, dan zijn er vaak genoeg anderen te vinden die wél al ervaring hebben en die het helemaal niet erg vinden om daarover te delen met jouw verloskundige, vroedvrouw of gynaecoloog (zie ook ons bewust geboortenetwerk). Op die manier wordt het bewustzijn vergroot en krijgen steeds meer baby’s de kans op de meest gezonde start!
